Bezpieczni w sieci z OSE: fake newsy

Internet towarzyszy nam każdego dnia. Z najnowszej edycji badań NASK „Nastolatki 3.0” wynika, że młodzież spędza w sieci w swoim czasie wolnym średnio 4 godziny i 50 minut dziennie, natomiast w weekendy – ok. 6 godzin i 10 minut. Sieć ułatwia uczniom naukę, szybką komunikację czy wyszukiwanie informacji, jednak czy wszystkie przekazy, jakie docierają do nich przez internet, możemy zawsze uważać za prawdziwe i bezpieczne?

Często myśląc o szkodliwych treściach w sieci, skupiamy się na materiałach przedstawiających przemoc, zachowania destrukcyjne i patologiczne. Zapominamy, że fałszywe wiadomości również mogą być niebezpieczne, w szczególności dla młodych odbiorców.

W najnowszej aktualności z serii „Bezpieczni w sieci z OSE” wyjaśniamy, czym są fake newsy i dlaczego mogą szkodzić, oraz podpowiadamy, jak nie wpaść w pułapkę dezinformacji.

Fake newsy – co to takiego?

Szokują, wprowadzają w błąd i niejednokrotnie naruszają bezpieczeństwo w sieci. Fałszywe wiadomości (tzw. fake newsy) to często przekazy o charakterze sensacyjnym i przesadzonym, publikowane m.in. w serwisach internetowych czy mediach społecznościowych. Ich celem jest manipulacja, dezinformacja, wprowadzanie odbiorców w błąd, pozwalające ich twórcom osiągnąć konkretne korzyści, np. finansowe, polityczne.

Fake newsami mogą być m.in. posty w mediach społecznościowych, newsy w serwisach internetowych, tweety, komentarze pod artykułami, teksty propagandowe, a nawet memy. Szokujący charakter tego typu przekazów przyciąga uwagę, składania do kliknięcia, zapoznania się z nim i podzielenia wiadomością z innymi, co wpływa na szybkie rozprzestrzenianie się dezinformującej treści. Często zdarza się, że fałszywe wiadomości mają na celu kreowanie nieprawdziwego obrazu rzeczywistości i mogą wywierać negatywny wpływ na emocje, kształtować poglądy czy zachowania różnych grup społecznych.

Fałszywe posty lub strony coraz częściej stają się też narzędziem do przeprowadzenia ataków phishingowych – takie treści mogą zawierać linki przekierowujące do kolejnych, zainfekowanych, witryn internetowych lub kierować na fałszywe strony serwisów społecznościowych, wymuszając zalogowanie i w ten sposób narażając nas na utratę danych i/lub środków finansowych.

Każdego dnia użytkownicy internetu są odbiorcami setek wiadomości, które często mogą okazać się fałszywymi wiadomościami. Jak więc nie wpaść w pułapkę fake newsów i uniknąć zmanipulowania przez internetowych oszustów?

Nie daj się epidemii dezinformacji!

Fałszywe wiadomości, z jakimi na co dzień stykamy się w sieci, mogą mieć szkodliwy wpływ nie tylko na dorosłych, ale też dzieci czy nastolatki. Warto więc już od najmłodszych lat uczulać młodych na niebezpieczeństwa związane z rozprzestrzenianiem się w internecie fake newsów oraz uczyć dobrych praktyk, które pomogą odnaleźć się w wirtualnej informacyjnej dżungli.

1. Bądź przezorny. Pamiętaj, czym jest informacja. Takim przekazem są treści przedstawiające fakty obiektywnie: nie myl ich z opinią! Informacja powinna być bezstronna, a jej prawdziwość – możliwa do zweryfikowania. Sprawdzaj, czy taki news jest na pewno aktualny i czy jego twórcy nie próbują grać na Twoich emocjach. Nie daj się złapać na haczyk cybermanipulatorów – jeśli widzisz sensacyjne nagłówki, lepiej nie otwieraj takich wiadomości i nie przesyłaj ich swoim znajomym.
2. Sprawdzaj, kto jest autorem informacji i gdzie jest ona zamieszczona. Staraj się czerpać wiedzę z bardziej rozpoznawalnych mediów, znanych z przekazywania sprawdzonych i prawdziwych wiadomości. Wiele na temat wiarygodności danych postów z serwisów społecznościowych mówi to, kto zamieszcza daną informację – czy jest to osoba podpisująca się imieniem i nazwiskiem, czy firmuje ją znane źródło (np. gazeta, radio, serwis internetowy, telewizja – do których masz zaufanie), czy autor jest osobą publiczną, czy nieznanym użytkownikiem o podejrzanym lub prześmiewczym nicku.
3. Korzystaj z różnych źródeł. Trafiając na jakiś news w sieci, zawsze staraj się zweryfikować jego prawdziwość w kilku różnych źródłach, najlepiej w bardziej znanych mediach. Pomoże Ci to nie tylko potwierdzić wiarygodność informacji, ale też przyjrzeć się jej uwzględniając różne punkty widzenia.
4. Zwracaj uwagę na adresy stron. Zweryfikuj, czy jest to nowy, nieznany serwis. Pamiętaj też, że fejkowe strony oszustów mogą do złudzenia przypominać te prawdziwe (np. mieć taki sam wygląd, logo), a ich adresy www będą się jedynie nieznacznie różniły od prawdziwych.
5. Uważnie czytaj całą treść. Jeśli oceniłeś, że informacja jest wiarygodna i warto się z nią zapoznać, nie czytaj jej pobieżnie. Zawsze zapoznaj się z całym materiałem, a nie tylko tytułem czy leadem – pozwoli to na zapoznanie się z całym przekazem, a nie tylko fragmentem wyciągniętym z kontekstu. Pamiętaj też, że przekazując dalej informację, którą zrozumiałeś opacznie, sam tworzysz kolejnego fake newsa.
6. Weryfikuj zdjęcia i podpisy pod nimi. Sprawdź, czy fotografie zamieszczone na stronie są wiarygodne, np. za pomocą odwróconego wyszukiwania obrazem, a także upewnij się, że podpisy pod zdjęciami faktycznie się do nich odnoszą.
7. Uważaj na treści publikowane w serwisach społecznościowych. Nie zapominaj, że ich autorem może być każdy, także cyberprzestępca, internetowy żartowniś lub osoba mająca na celu dezinformację innych użytkowników.
8. Z przymrużeniem oka traktuj teorię spiskowe. Od takich treści aż roi się w sieci! Warto pamiętać, że są to jedynie sensacyjne hipotezy, które często żyją w popkulturze od lat.

Dowiedz się więcej na temat fałszywych wiadomości z plakatu „Fake newsy” oraz broszury „Fake newsy, bańki informacyjne, teorie spiskowe” przygotowanych przez ekspertów Akademii NASK.